كلیه ها چگونه كار می كنند؟
كلیه ها چگونه كار می كنند؟
هر فرد در بدن خود دو كلیه به اندازه مشت فرد بزرگسال دارد كه در دو طرف ستون مهره ها و در قسمت زیرین قفسه سینه در پشت قرار دارند، اگر چه كلیه ها كوچكند ولی وظایفی پیچیده و حیاتی را انجام می دهند كه كل بدن را متعادل نگه می دارند. برای مثال كلیه ها:
- در دفع مواد زاید و مایعات اضافی كمك می كنند.
- خون را تصفیه، برخی از مواد را حفظ و برخی را دفع می كنند.
- تولید گلبولهای قرمز را تحت نظارت قرار می دهند.
- ویتامین های موثر در رشد را می سازند.
- هورمون های موثر در تنظیم فشار خون را تولید می كنند.
- در تنظیم میزان مواد مغذی ویژه در بدن مانند كلسیم و پتاسیم كمك می كنند.
چگونگی انجام كار كلیه ها
-1 خون از طریق یك سرخرگ از قلب به كلیه وارد می شود.
-2 خون با گذشتن از میلیون ها صافی كوچك، تمیز می شود.
-3 مواد دفعی از طریق میزنای ( حالب) عبور كرده و به عنوان ادرار در مثانه جمع می گردد.
-4 خون تصفیه شده از طریق سیاهرگ ها به جریان خون بر می گردد.
-5 هنگامی كه مثانه پر از ادرار می شود از طریق پیشابراه ادرار از بدن خارج می شود.
كلیه ها هر 24 ساعت جمعاً حدود 200 لیتر از مایعات بدن را تصفیه و به جریان خون بازمی گردانند حدود 2 لیتر مایع به صورت ادرار از بدن دفع می شود در حالی كه باقیمانده یعنی حدود 98 لیتر به بدن باز می گردد. ادراری كه ما دفع می كنیم تقریباً ظرف مدت 1 تا 8 ساعت در مثانه ذخیره شده است.
بیماری كلیه
اگر چه كلیه ها، عضوهای كوچكی هستند ، ولی از وظایف حیاتی زیادی از جمله تصفیه نمودن مواد زاید و مایعات اضافی از خون را به عهده دارند كه در حفظ سلامتی عمومی بدن موثر است. بیماری شدید كلیه، ممكن است منجر به نارسایی كامل آن شود، كه نیازمند درمان با دیالیز یا پیوند كلیه برای جلوگیری از مرگ است . اگر چه درمانهای موثری برای بسیاری از بیماریهای كلیه وجود دارد ولی مردم هنوز نمی دانند كه بیماریهای كلیه قابل پیشگیری اند.
ده عامل اصلی بیماری كلیه
معمولاً دو علت مهم برای نارسایی كلیه ها( یا مرحله نهایی بیماری كلیه) دیابت( دیابت نوع 2 یا دیابت بزرگسالان) و فشار خون بالا وجود دارد. زمانی كه این دو بیماری با درمان مراقبت شوند، بیماری های كلیه مرتبط با آنها می توانند پیشگیری شوند یا سرعت شان كاهش یابد. داروهای موثر زیادی برای درمان فشار خون بالا وجود دارند.
علاوه براین، تغییرات سلامت بخش در شیوه زندگی، مانند كم نمودن وزن و ورزش مرتب در مراقبت از فشار خون بالا و حتی پیشگیری از آن موثر است. نظارت دقیق بر قند خون در بیماران دیابتی از سایر مشكلات مانند بیماری كلیه، بیماری كرونر قلب وسكته پیشگیری می كند. زمانی كه بیماران دیابتی، همزمان به فشار خون بالا مبتلا شوند، داروهای خاصی كه بازدارنده های آنزیم تبدیل كننده آنژیوتنسین نامیده می شوند،
برای حفظ عملكرد كلیه ها موثرند. سومین علت اصلی مرحله نهایی بیماری كلیه گلومرولونفریت( بیماریی كه به واحدهای تصفیه كننده كلیه بنام گلومرول ، آسیب می رساند) است . در بسیاری از حالات، علت این بیماری ناشناخته است ، اما در برخی موارد ممكن است ارثی باشد یا در اثر عفونت به وجود آمده باشد.
برخی از بیماریهای دیگری كه ممكن است بر كلیه اثر بگذارند شامل عفونت ها، سنگ های كلیوی و بیماریهای ارثی، می شوند. استفاده بیش از اندازه قرص های ضد درد یا مصرف مواد مخدر مانند هروئین می تواند به كلیه ها صدمه بزند . برخی از این بیماریها قابل درمان هستند. برخی موارد، درمان می تواند سرعت پیشرفت بیماری را كاهش و طول عمر را افزایش دهد.
مرحله نهایی بیماری كلیه زمانی رخ می دهد كه حدود 90 درصد از عملكرد كلیه از بین برود. افراد مبتلا به نارسایی كلیه ممكن است دچارتهوع، استفراغ، ضعف، خستگی، گیجی، مشكل در تمركز و از دست دادن اشتها شوند، نارسایی كلیوی با آزمایش خون و ادرار قابل پیشگیری است.
نشانه های هشدار دهنده بیماری های كلیوی و دستگاه ادراری.
-1 فشار خون بالا
-2 پیدایش خون با پروتئین در ادرار.
-3 آزمایش كراتینین خون، بالاتر از 2/1 میلی گرم در دسی لیتر در زنان و 4/1 میلی گرم در دسی لیتر در مردان(كراتینین ماده دفعی است كه توسط كلیه های سالم از خون خارج می شود. ) در بیماریهای كلیوی ، سطوح كراتینی در خون ممكن است افزایش یابد.
-4 تكرار ادرار به ویژه در شب .
-5 مشكل در ادرار كردن یا ادرار درد آور.
-6 تورم در چشم ها، تورم دست ها و پاها به ویژه در كودكان
عفونت کلیه (پیلونفریت)
علتهای عفونت کلیه
چیست؟
• عفونت مثانه
• احتباس ادرار
• کاتتر و یا سوند ادراری
• سیستوسکوپی
• جراحی روی مجاری ادراری
• بزرگی پروستات
• سنگ کلیه
• مشکلات مادرزادی یا اکتسابی مجاری ادراری که موجب انسداد در مجاری ادراری
می شود.
• درد پشت یا پهلو
• تب
• تهوع و استفراغ
• درد عضلانی و بی حالی
• در درصدی از افراد علایم ادراری مثل سوزش ادرار، احساس فوریت ادرار، تکرر
ادرار، خون در ادرار
عوارض عفونت کلیه
چیست؟
عفونت مکرر و شدید کلیه ممکن است منجر به آسیب کلیه و بیماری مزمن کلیه شود. در
بعضی موارد، عفونت کلیه میتواند وارد جریان خون شود و در فرد شرایط خطرناکی به
نام سپسیس ایجاد کند. بنابراین تشخیص به موقع و درمان عفونت کلیه به طور کامل
ضروری میباشد.
از عوارض دیگر عفونت کلیه تجمع چرک در کلیه و ایجاد آبسه کلیه میباشد.
سنگ کلیه
اگر شما داراری سنگ کلیه هستید اطلاعاتی که ما در اختیارشما قرار می دهیم در بهبود بیماریتان موثر خواهد بود.
اسید اگزالیک و اسید ارویک و رسوبات کلسیم سه نوع یون (مواد رسوبی) هستند که شایعترین مواد تشکیل دهنده سنگ کلیه هستند. گاهی چگالی این مواد در داخل ادرار فردی بالا میرود و بدن وی مستعد ساختن سنگ می گردد. نوشیدن مقدار زیاد مایعات باعث میشود که چگالی (غلظت) این مواد در ادرار کاهش یافته و شانس رسوب گذاری نیز کمتر شود.
چه موقع به پزشک مراجعه کنید؟
در صورتیکه هر یک از
علامات زیر را داشته باشید نیاز به مراقبت پزشکی دارید:
درد شدید و طول کشیده در پهلو و پشت
خون در ادرار
تب و لرز
استفراغ
بوی بد ادراری یا ادرار کدر
احساس سوزش در هنگام ادرار کردن
سنگ کلیه چیست؟
یک سنگ کلیه ، یک تکه
جامد است که از مواد داخل ادرار تشکیل می شود. سنگ کلیه می تواند داخل کلیه مستقر
شود یا شکسته شود و وارد مجاری ادراری شود.
سنگ کوچک کلیه معمولاً می تواند بدون درد زیادی دفع شود ولی سنگهای بزرگتر
در حالب ، مثانه و یا پیشابراه گیر می کند و ممکن است جلوی جریان ادرار را
بگیرند و درد زیادی را ایجاد کنند.
چند نوع سنگ کلیه وجود دارد؟
پزشکان 4 نوع اصلی سنگ کلیه را تشخیص داده اند که شامل زیر است:
1. شایع ترین نوع سنگ ، سنگ های کلسیمی هستند . کلسیم قسمتی از رژیم غذایی ماست. کلسیمی که توسط استخوان و یا عضله استفاده نشود وارد کلیه می شود و در بیشتر افراد این کلسیم ازطریق ادرار خارج می شود در بیمارانی که سنگ کلیه دارند کلسیم را در کلیه هایشان نگه میدارند . این کلسیم می تواند با مواد دیگری نیز ترکیب شود که شایع ترین سنگ کلسیمی ترکیبی ، سنگ کلسیمی اگزالاتی است.
2. سنگ استرووایت: این سنگ ها معمولاً به دنبال عفونت در سیستم ادراری شکل می گیرند این سنگ ها در ساختار خود منیزیم معدنی و محصولات آمونیوم را دارند.
3. سنگ اسید اوریک: این سنگ ها وقتی تشکیل می شوند که اسیدیته ادرار زیاد می شود . در افرادی که سابقه سنگ اسید اوریک دارند باید مصرف گوشت قرمز در این افراد محدود شود .
4. سنگ سیستین : سنگ های سیستین نادر هستند سیستین در تشکیل ساختار عضله ، عصب و سایر قسمت های بدن شرکت دارد. بیشتر بیماریهایی که موجب ساخت سنگ سیستئی می شوند ارثی می باشند.
چه راههایی برای درمان سنگ کلیه وجود دارد؟
در گذشته تنها راه برای
درمان سنگ کلیه، روش جراحی بوده است ولی امروزه پزشکان از راه حل های دیگری برای
درمان استفاده می کنند.
امواج شوک:
در این روش پزشکان از
دستگاهی استفاده می کنند که بطور مستقیم امواج شوکی را به سمت سنگ کلیه می فرستند
این امواج یک سنگ بزرگ را به تکه های کوچکتر که قابلیت عبور از سیستم ادراری را
دارد تبدیل می کند.
جراحی از طریق تونل پوستی :
در این روش پزشک یک برش
کوچک در قسمت پشت ایجاد می کند و از طریق تونلی از پوست به سنگ کلیه می رسد بوسیله
ابزار ویژه ای داخل تونل می رود سنگ را خارج می کند . اسم تکنیکی برای این روش percutaneous nephrolithomy
می باشد .
اورتروسکوپ:
اورتروسکوپ به صورت سیم
بلندی می ماند که پزشک از طریق پیشابراه آنرا وارد مثانه می کند و بعد وارد حالب
می نماید.
اورتروسکوپ دارای دوربینی می باشد که به پزشک اجازه می دهد که سنگ داخل حالب را
ببیند تا با ابزار ویژه ای سنگ را خارج نمایند.
چرا کليه بعضی از افراد سنگ ساز است؟
اينکه چرا سنگ کليه ايجاد می شود؟ چرا در يک کليه بيشتر از ديگری سنگ توليد می شود؟ چرا بعضی بيشتر و بعضی کمتر سنگ کليه دارند؟ سئوالاتی هستند که هنوز بطور مشخص جواب آنها پيدا نشده است. اما در اين زمينه نظريه هايی وجود دارد. مثلا" اگر غلظت مواد داخل ادرار زياد شود، می تواند زمينه ساز سنگ کليه شود يا در برخی موارد زمينه های ارثی برای تشکيل سنگ مطرح است که استعداد فرد را در ابتلا به سنگ کليه افزايش می دهد.
سنگ چگونه تشکيل می شود؟
وقتی غلظت موادی در داخل يک محلول بيش از حد شود، در نهايت به حالت فوق اشباع در می آيند و به کريستال تبديل شده و رسوب می کنند، مثل اتفاقی که موقع توليد نبات رخ می دهد. نبات رابا همين روش توليد می کنند. ابتدا محلول شکر و آب را غليظ می کنند، و سپس داخل اين محلول غليظ نخ آويزان می کنند تا کريستال های شکر دور اين نخ جمع شوند و نبات توليد شود. اين همان اتفاقی است که هنگام تشکيل سنگ کليه می افتد. وقتی غلظت مواد در ادرار زياد شود، زمينه تشکيل هسته سنگ در ادرار فراهم می شود. وقتی هم که اين هسته اوليه ايجاد شد، ساير مواد دور اين هسته رسوب می کنند و سنگ بزرگ می شود.
جنس اين سنگ ها معمولا" چيست؟
شايع ترين نوع سنگ کليه ، سنگ های کلسيمی هستند. شايد حدود 80 تا 85 درصد از انواع سنگ های کليوی سنگ های کلسيمی هستند. اين سنگ های کلسيمی هم عموما" به صورت نمک های کلسيم هستند. يعنی مثلا" اگزالات کلسيم يا فسفات کلسيم، بعد از سنگ های کلسيمی، سنگ های عفونی، اسيد اوريکی و ساير انواع سنگ ها شيوع دارند. ولی اکثر افرادی که گرفتار سنگ کليه می شوند، در واقع گرفتار سنگهای کلسيمی هستند.
منبع:دکتر تابان
دكتر بيژن فروغ استاد دانشگاه ،رئیس بخش بیمارستان فیروزگر و مدیر گروه طب فیزیکی و توانبخشی دانشگاه،موسس مرکز تحقیقات دانشگاه، عضو انجمن بین المللی درد، عضو انجمن جهانی طب فیزیکی ،عضو انجمن جهانی توانبخشی مغز و اعصاب WFNR،عضو مرکز تحقیقات ضایعات نخاعی ،عضو مرکز تحقیقات دیابت